PHİNEAS GAGE VAKASI

Yazının Özeti

   Tarihin en sıra dışı vakalarından biri olan Phineas Gage vakası sinir ve psikoloji biliminin en çok dikkat çeken konuları arasında ilk sıralarda yer almıştır. 25 yaşında, bir demiryolu işçisi olarak çalışan Phineas Gage isimli genç adam takvim yaprakları 13 Eylül 1848’i gösterirken dehşet verici bir olay yaşamıştır.

ABD’nin Vermont viyaletinde Rutland & Burlington yolu inşasında çalışan Gage ,oldukça riskli bir görev üstlenmişti. İnşaat da bir kayanın patlatılması gerekiyordu, Gage’in görevi ise bu kayanın üstüne bir delik açarak 110 cm uzunluğunda, 6 kiloluk bir demir çubuk yardımıyla deliğe patlayıcıları yerleştirmekti. Deliğe doldurulan kumun az gelmesi sonucu işler beklenildiği gibi gitmedi ve patlayıcıların erken patlaması sonucu demir çubuk talihsiz Gage’in sol gözünün altından girip kafatasından çıktı. Herkes onu öldü sansa da Gage hala hayattaydı. Beyninin sol ön lobu neredeyse tamamen hasara uğrayan, sol gözünü kaybeden Gage’in kısa süren bir baygınlık geçirdikten sonra bilinci yerinde bir şekilde ayağa kalkması herkesi şaşkınlığa uğratmıştı. Bu kaza sonrası herkesi hayretler içerisinde bırakan bir durum daha vardı.

ESKİ GAGE NEREDE?

Gage’in çevresinde ki tüm insanlar onun kazadan sonra çok değiştiğini söylüyorlardı. Fiziksel ve işlevsel olarak hiçbir sıkıntı yaşamamasına rağmen kişilik olarak tamamen farklı birine dönüşmüştü. Kaza öncesi gayet nazik, uyumlu, saygılı olan Gage gitmiş yerine herkesi tersleyen, sabırsız, küfürbaz bir Gage gelmişti. Hatta o kadar kolay sinirlenen birine dönüşmüştü ki iş bulmakta bile zorlanıyordu. Bu özellikleriyle kazadan sonra 12 yıl daha yaşamına devam eden Gage geçirdiği nöbetler nedeniyle yaşamını kaybetti.

SIRADIŞI OLDUĞU KADAR BİLİM İÇİN ÖNEMLİ BİR VAKA

 Nörologlar hemen bu konuyla ilgilenmeye başladılar. Gage’in kafatasını müzeden alarak incelemeye koyuldular. İnceleme sonuçlarına göre kazada beynin orta kısmı hasar görmemiş, sol kısmında ki beyaz doku kaybedilmişti. En çok hasar gören kısım ise beynimizin en son gelişen bölgesi olan ve yönetim merkezi olarak da bilinen prefrontal korteksti. Bu araştırma sayesinde kişiliğin büyük oranda prefrontal korteks tarafından kontrol edildiği bilgisi elde edildi. Bu vaka sayesinde beynin hangi bölgesindeki hasarın davranışı nasıl etkilediği konusu aydınlatıldı. Yaşanan bu ilginç ve talihsiz vaka, o yıllarda henüz gelişmeyen sinir bilimi için oldukça büyük bir adımdı.

İNSANI DİĞER CANLILARDAN AYIRAN KISIM; PREFRONTAL KORTEKS

Beynimizin bizi diğer canlılardan farklı kılan kısmı prefrontal korteksten bahsedelim. Düşünce ve davranışlarımızı şekillendiren, yönetim merkezi görevinde olan bu bölge insanı insan olarak tanımlayabilmemizi sağlayan eşsiz bir yapıdır. Günlük hayatta verdiğimiz tepkiler, kontrol etme ve planlama yeteneğimiz, empati ve mantık gibi yetilerimizin hepsini bu bölgeye borçluyuz. İnsanın hayatı anlamasının bu kısma bağlı olması ne kadar da ilginç.

PREFRONTAL KORTEKS NASIL GELİŞİR?

• Zihni dinlendirerek:  Çok düşünme davranışından kaçınarak zihnimizi dinlendirmek prefrontal korteksi daha etkin kılar. Yoga ve spor bunun için çok iyi bir tercih olabilir.

• Beslenme: Protein ve sebze ağırlıklı beslenme tercih etmeliyiz. Et, peynir, ceviz, fındık, yumurta bu konuda destekleyicidir.

• Yeterli ve Düzenli Uyku: Yeterli ve düzenli uyuyamayan kişilerde dikkat seviyesi düştüğü için karar verme ve durum değerlendirme süreçlerinde sıkıntılar meydana gelir. Kaliteli bir uyku profrontal korteks gelişimi için önemlidir.

Kaynakça

https://sinirbilim.org/phineas-gage-vakasi/

https://www.researchgate.net/profile/Altan-Essizoglu/publication/280737911_Differential_diagnosis_of_frontal_lobe_syndrome_A_case_report/links/575dbd0008aec91374aef7c5/Differential-diagnosis-of-frontal-lobe-syndrome-A-case-report.pdf

Psk. Enes KURT