Çocuk ve Ergen Psikoloji - 186 - 27 Mayıs 2022

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU TEDAVİSİ

Yazının Özeti

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu davranışsal terapi ve ilaç tedavisi ile tedavi edilebilen bir psikiyatrik bozukluktur.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) kronik bir hastalıktır, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda görülebilir ve öğrenme, davranış yetenekleri üzerinde etkileri vardır.

Konsantrasyon bozuklukları, unutkanlık, dürtüsellik ve hiperaktivite gibi semptomları vardır.

DEHB okul çağındaki çocuklarda aileler tarafından bazen “sorumsuzluk, tembellik” gibi sıfatlarla yanlış anlaşılabilmektedir. Küçük çocuklarda çok fazla zarar yaratmasa da okul başarısı yanında ailenin fark etmeden yarattığı baskı ve eleştiri çocukta zamanla özgüven azalması yaratabilmektedir.

Dikkat eksikliği, fiziksel semptom göstermediği için çevre tarafından acil ve tedavi edilmeye değer görünmez fakat eğer tedavide geç kalınırsa dolaylı yoldan ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Tedavi olmayan çocukların yaklaşık %10 kadarının yetişkinlik dönemine bozukluktan dolayı oluşan bir zarar görmeden geçebilmektedir. Çocuklukta kendini özgüvende azalma, çocuğun kendi kapasitesi altında performans göstermesi gibi etkilere sahiptir. Tedaviye başlansa performansına ulaşabilecek olan çocuklar tedavinin göz ardı edilmesiyle yan etkilerle karşılaşmaktadırlar.

Ayrıca yetişkinlik döneminde bireyin etkilendiği daha fazla dış etken olması sebebiyle, DEHB’nin bireydeki etkileri daha da ciddileşebilir hatta bireyin hayatını tehlikeye atabilir. Sosyal ilişkilerdeki sorunlar, dürtüsel hareketten dolayı kaza ve yaralanma, madde kullanımı gibi etkiler görülebilir.

DEHB tedaviyle beraber önüne geçilebilen bir hastalıktır bu yüzden erken tedavi ile bireyi kötü sonuçlardan korumak için erken müdahale gereklidir.

Teşhis edildikten sonra, tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Tedavinin birincil amacı, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerini yönetmek ve yararlı davranışları teşvik etmektir.

DEHB tedavisinin iki yöntemi vardır, davranışsal terapi ve ilaç tedavisi. Terapi öncelikli olarak küçük çocuklar için kullanılmaktadır. 6 yaştan küçük çocuklar için ilaç tedavisi tercih edilmemektedir. Terapide ana amaç dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğundan kaynaklanan davranış bozukluklarını olumlu ve yararlı davranışlar ile değiştirmeyi öğretmektir.

Ama DEHB’nin asıl tedavisi ilaç tedavisidir. Kişiden kişiye göre belirtiler ve etkiler değiştiği için doktorunuz 18 yaşında bir bireye de ilaç yerine terapi tedavisi tercih edilirken 8 yaşındaki bir çocuğa ilaç tedavisi önerebilir. Fakat çoğunlukla en etkin tedavi yöntemi olarak ilaç tedavisi uygulanmaktadır. En sık kullanılan ilaç türü stimulan adı verilen uyarıcı ilaçlardır. En yaygın reçete edilen ilaçlar Metilfenidat içeren Ritalin ve Concerta’ dır. Birkaç çeşit daha uyarıcı etkene sahip ilaçlar vardır fakat Türkiye’de sadece Ritalin ve Concerta bulunmaktadır. Metilfenidat, beyindeki kimyasallar üzerine çalışmaktadır ve yaşanan semptomları tetikleyen beyin kimyasallarını düzenlemektedir. Kırmızı reçeteyle satılan Ritalin, yaklaşık yarım saat içinde etkisini gösteren ve en fazla 5 saat sonra da etkisini yavaş yavaş kaybetmektedir.

Ritalin kullanımı sonucunda neler tedavi edilebilir?

Ritalin, DEHB’de %80’e varan tedavi etkisini göstermektedir ve DEHB sonucu oluşan düşük okul başarısı, sosyal ilişkilerde problemler, dürtüsel hareket gibi semptomların büyük bir kısmının tedavi edilmesinde yardımcı olduğu görülmüştür. İlacın kendisi zeka arttırarak okul başarısı yükseltmez, bireyin yaptığı işe odaklanıp dikkatini verebilmesi ile işin verimi arttığı ve hem verilen görevlerde hem de kişinin okul/iş hayatındaki düşük başarısının zamanla yükseldiği gözlemlenmiştir.

Ritalinin yan etkisi var mıdır?

Her ilaçta olduğu gibi Ritalinin de yan etkileri vardır fakat hafiflerdir ve her bireyde yan etkilere rastlanmamıştır. Bu yan etkiler:

Uykusuzluk
İştah azalması ve iştah azalmasına bağlı kilo kaybı olarak kayda geçmiştir.

İlaç dozu ve kullanım şekli, anksiyete veya depresyon tedavisi için kullanan ilaç tarzlarında olduğu gibi tehlikeli değildir fakat yine de dozunu ve kullanım talimatlarını doktorunuza danışmanız olası bireysel yan etkilerin de önüne geçecektir.

DEHB’de erken teşhis ve tedavi çok önemlidir bu sebeple özellikle okul çağındaki çocuklarda görülen benzer semptomlar için bir doktora başvurulmalıdır.

Kaynakça

https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=Qg5MDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA5&dq=D%C4%B0KKAT+EKS%C4%B0KL%C4%B0%C4%9E%C4%B0+VE+H%C4%B0PERAKT%C4%B0V%C4%B0TE+BOZUKLU%C4%9EU+TEDAV%C4%B0S%C4%B0&ots=6Yji3aOaWc&sig=OrE3VMRSFNgw7Q9QIlIbfNlmrP8&redir_esc=y#v=onepage&q=D%C4%B0KKAT%20EKS%C4%B0KL%C4%B0%C4%9E%C4%B0%20VE%20H%C4%B0PERAKT%C4%B0V%C4%B0TE%20BOZUKLU%C4%9EU%20TEDAV%C4%B0S%C4%B0&f=false

http://www.faydaozelegitim.com.tr/upload/dikkateksikligi.pdf