Psikiyatrik İlaçlar - 188 - 27 Mayıs 2022

ANKSİYETE TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR

Yazının Özeti

Anksiyete tedavisinde en sık kullanılan ve en çok bilinen ilaç türleri benzodiazepinlerdir. Bu ilaçlar beyindeki önemli kimyasalları düzenler, rahatlama sağlar, bilişsel gerilimin azalmasına ve anormal kaygı ve heyecan seviyesinde azalmaya yardımcı olur.

Anksiyolitik ilaçlar olarak geçen anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçlar beyindeki önemli kimyasalları düzenler. Bu kimyasalların anormal kaygı ve heyecan seviyesi artışıyla alakalı olduğu ve bu ilaçların seviyeyi azaltmaya yardımcı olduğu düşünülmektedir.

En sık kullanılan ve en çok bilinen türü benzodiazepinlerdir:

alprazolam (Xanax)
chlordiazepoxide (Librium)
clonazepam (Klonopin)
diazepam (Valium)
lorazepam (Ativan)

Bu ilaçların çoğu rahatlama sağlar ve bilişsel gerilimin azalmasına yardımcı olur. GABA maddesinin üzerinde çalışmasına ek olarak limbik sistemde çalışır ve beyindeki serotonin aktivitesini kısıtlar. Bu ilaçların kullanımı 4-6 haftayı geçmemesi tavsiye edilmektedir fakat ilk önce doktorunuza danışmanız gerekmektedir.

Benzodiazepinlerin en yaygın ikincil semptomları: Uyuşukluk, sersemlik, kafa karışıklığı, bulanık görme, konuşmada bozukluk olarak bilinir.

Alprazolam en sık reçete edilen anksiyolitiklerin biridir. Benzodiazepinlerin bir türü olan alprazolam genellikle panik atak, fobi ve yoğun streste kullanılmaktadır. Bağımlılık etkisi vardır bu sebeple kontrol altında kullanılmalıdır.

Diazepam veya Valium en çok bilinen bir diğer anksiyolitiktir. Bu da bir benzodiazepin türevidir ve hem ayakta tedavi olan hastaların hem de sağlık merkezlerinin sıkça başvurduğu bir ilaçtır. Düzenli kullanımda tedavi amacından çıkıp bağımlılığa evrilebilir.

Lorazepam ise oldukça güçlüdür ve farklı tedavi amaçları için de kullanılmaktadır:

Uyku bozuklukları
Anksiyete
Epilepsi
Psikosomatik hastalıklar
Stres ve gerginlik.

Buspiron da yan etkisinin az oluşu, vücuttaki diğer kimyasallarla etkileşime girmemesi ve bilişsel performansı etkilememesi özellikleri ile oldukça tercih edilen bir ilaçtır. Ancak artık yavaş etkiye tahammül olmadığı için ve benzer ilaç türlerinin hızlı etki edebilmesi ile beraber daha az reçete edilmeye başlanmıştır. Hasta ilacı kullanmaya başladıktan ancak 15 gün sonra etkisini görmeye başlar. Elbette bu bir sorun olabilir çünkü sık sık endişelenen hasta bir an önce sakinleşmek ister ve her şeyden önemlisi uykuya dalabilmek hasta için önceliklidir. Doktorlar tarafından çok şiddetli olmayan anksiyete hastaları ve yaşlılar için ön planda olan bir ilaçtır.

Anksiyolitikler hangi durumlarda kullanılır?

Anksiyolitikler öncelikli olarak anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılmaktadır fakat bazı türler cerrahi prosedürler için yatıştırıcı olarak da kullanılmaktadır. Genellikle ilaçlar psikoterapi ile beraber kullanılmalıdır. Özellikle sorunu kökünden çözmek için ilaçlar ilk tercih olmamalıdır, ilaçlar sizi iyi hissettirse de maalesef sorununuzu çözmemektedir.

İlaç türlerinin yan etkileri olduğundan yukarıda bahsettik. Tekrarlamak gerekirse bu ilaçlar beyninizdeki kimyasallarla etkileşime geçtiği için çeşitli yan etkiler yaratabilmektedir. Her ilaçta aynı olmamakla beraber genel olarak bunlar, uyuşukluk, baş dönmesi, kan basıncı azalması, nefes alışın yavaşlaması hafıza ve dikkat problemleri gibi etkiler bulunur.

Bu sebeple uzun süreli kullanım etkileri kötüleştirebileceği gibi aynı zamanda maalesef bağımlılığa sebep olabilirler. İlaçların uzun süreli kullanımı hem ilaç intoleransına em de bağımlılığa yol açabilir. Doktorunuzun gözetimi altında kullanım sürenizi belirlemelisiniz. Benzer şekilde ilaçları bırakmak için de doktorunuzun gözetimi altında olmalısınız çünkü anksiyolitikler aniden bırakıldığında yoksunluk belirtisi gösterebilir bunun içine nibet geçirme ihtimali gibi ciddi belirtiler de girmektedir. Bu sebeple ilaçları dozları azaltarak ve güvenli bir şekilde bırakmalısınız.

İlaçların yan etkileri ve güçlülüğü sebebiyle size doktorunuz tarafından reçete edilenden daha fazla olan bir doz almayın. Anksiyolitiklerin aşırı dozu sizi komaya götürebilir.

Kaynakça

T.C. Sağlık Bakanlığı
Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Araştırma, Geliştirme ve Sağlık Teknolojisi Değerlendirme Dairesi Başkanlığı
Anksiyete Bozuklukları Klinik Protokolü (Versiyon 1.0)
T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın Numarası: 1197
ISBN: 978-975-590-804-5